SIFIR ATIK NEDİR?
“Sıfır Atık”; israfın önlenmesini, kaynakların daha verimli kullanılmasını, atık oluşum sebeplerinin gözden geçirilerek atık oluşumunun engellenmesi veya minimize edilmesi, atığın oluşması durumunda ise kaynağında ayrı toplanması ve geri kazanımının sağlanmasını kapsayan atık yönetim felsefesi olarak tanımlanan bir hedeftir.
ATIK TÜRLERİ NELERDİR?
KÂĞIT/KARTON, PLASTİK, METAL VE CAM ATIKLAR
Neler kâğıt ve karton atığıdır?
· Kâğıt ambalajlar
· Karton koliler
· Defterler ve kitaplar (lütfen okunabilir durumdaki kitapları geri dönüştürmek yerine ihtiyacı olanlarla paylaşın)
· Gazete, dergi ve broşür
· Kese kâğıtları, kağıt torbalar
· Yazı yazılabilen kullanılmış ya da yazıcıdan çıkmış her türlü kâğıt, zarflar
· Süt ve meyve suyu kutuları (içecek kutularının içinin tamamen boş olmasına özen gösterilmeli)
· Yumurta taşıma viyolü vb.
Neler kâğıt ve karton atığı değildir?
· Kullanılmış peçete ve kâğıt havlular
· Yağlı veya yağlanmış kağıtlalar
· Tuvalet kağıdı
· Islak mendil
· Ped. ve bebek bezi gibi hijyen amaçlı kullanılan ürünler
· Tek kullanımlık kağıt tabaklar
Bu atıkları “Diğer Atık” konteynerlerine atınız! Çevresel zararları:
Çevre kirliliği, toprağın fiziksel ve kimyasal özelliğinin bozulması, doğal yaşamın olumsuz yönde etkilenmesi gibi zararları vardır.
Geri dönüşümünün faydaları:
Kâğıdın geri dönüşümü ile kullanılan hammadde miktarında önemli oranda tasarruf sağlanması ve ekonomik değerinin yüksek olması nedeniyle önemlidir.
1 ton kâğıt ve kartonun geri dönüşümüyle;
· 177 kg sera gazı tasarrufu sağlanır
· 4100 kWh enerji tasarrufu sağlanır
· 17 adet ağacın kesilmesi engellenir
· 2,5 m3 depolama alanı kazancı sağlanır.
PLASTİK ATIKLAR
Neler plastik atıktır?
· Su ve meşrubat şişeleri ve şişe kapakları
· Su damacanaları
· Naylon poşetler
· Pet bardaklar
· Yoğurt, peynir vb. plastik gıda ambalajları (içinde gıda atığı kalmayacak şekilde, su ile durulanarak geri dönüşüm kutusuna atılmalıdır)
· Temizlik malzemesi ambalajları (tuz ruhu, asit vb. gibi ambalaj ürünleri durulanıp geri dönüşüm kutusuna atılmalıdır.)
· Kişisel bakım ürünleri ambalajları (şampuan, duş jeli, krem, vb. kutular)
· Plastik oyuncaklar
· Plastik kıyafet askıları
· Plastik saksılar
· Hortumlar vb.
Neler plastik atık değildir?
· Boya, benzin, gaz, motor yağı ve antifriz gibi yanıcı ve tehlikeli maddelerin şişeleri
· Strafor köpük
· Streç film,
· Asbest içeren plastikler,
· Yağ hortumları
· Tek kullanımlık tabak, çatal, bıçak, karıştırıcı
Çevresel zararları:
· Çevre ve görüntü kirliliğine sebep olur.
· Doğada 1000 yıl bozulmadan kalabilir.
· Yakılması hava kirliliğine sebep olur.
· Bazı canlılar plastiği gıda olarak algılayıp yiyerek boğulabilmektedirler.
· Denize atılması deniz ekosistemine zarar verir. Denize atılan plastikler güneş ışığının etkisiyle uzun yıllar içerisinde bozunarak mikro plastiklere dönüşürler. Son yıllarda yapılan çalışmalarda deniz canlılarının vücutlarında mikro plastiklere rastlanmıştır. Balıklar vasıtasıyla gıda zincirine katılarak insan sağlığını da olumsuz etkiler.
Geri dönüşümünün faydaları:
1 ton plastiğin geri dönüşümüyle;
· 41 kg sera gazı emisyonu oluşumu engellenir
· 5774 kWh enerji tasarrufu sağlanır
· 16 varil petrol tasarrufu sağlanır
· % 80 enerji tasarrufu sağlanır
· 2,3 m3 depolama alanı kazancı elde edilir
Plastikler malzemeler elyaf ve dolgu malzemesi gibi birçok malzemeye geri dönüşebilir.
METAL ATIKLAR
Neler metal atıktır?
· Alüminyum içecek kutuları
· Yağ ve salça tenekeleri
· Konserve kutuları
· Alüminyum folyolar (temiz ve yağlanmamış)
· Mutfak gereçleri (çatal, bıçak, tencere, tava, çaydanlık) vb.
Neler metal atık değildir?
· Metallerin mekanik olarak işlenmesi esnasında oluşan ve yağ bulaşmış metal atıklar (yağlı metal talaşları, metalik çamurlar vb.)
· Tehlikeli kimyasal madde barındıran ve asbest içeren metal ambalajlar
Çevresel zararları:
· Kesici delici olabilecek metaller canlılara zarar verebilir
· Cam atıklar atıldıktan sonra binlerce yıl doğada kalırlar ve doğal yaşamı olumsuz etkilerler.
· Değerlendirilebilir atığın yok olmasına sebep olur.
Geri dönüşümünün faydaları:
Atık metaller tekrar metal ürünlerine dönüşebilir. Örneğin metal içecek kutularının geri dönüşümü ile bisiklet üretilebilir.
1 ton metal ne kazandırır?
· 1.3 kg hammadde tasarrufu sağlanır
· 95 kg sera gazı emisyonu oluşumu engellenir
· 642 kWh enerji tasarrufu sağlanır
· 3 m3 depolama alanı kazanç sağlanır.
CAM ATIKLAR
Neler cam ambalaj atığıdır?
· İçecek şişeleri
· Konserve, reçel vb. kavanozları
· Sürahi, cam bardaklar vb.
Neler cam ambalaj atığı Değildir?
· Ayna
· Isıya dayanıklı camlar
· Pencere ve araba camları
· Optik ve filmli camlar
· Ampul ve floresanlar
(Bu atıklarınızı 1. Sınıf Atık Getirme Merkezine teslim etmeniz gerekmektedir)
Çevresel zararları:
· Cam atıklar kırılabilir, kesici ve delici özellikte olmaları sebebiyle de canlılar için yaralayıcı olabilmektedir.
· Cam atıklar atıldıktan sonra binlerce yıl doğada kalırlar ve doğal yaşamı olumsuz etkilerler.
· Ormanlar ve tarım arazileri gibi değerli alanlarda yangınlara yol açabilirler.
Geri dönüşümünün faydaları:
· Cam kalite kaybı olmadan sonsuz defa geri dönüştürülebilir bir malzeme olması sebebiyle geri dönüşümü sağlanabilen atıklar arasında çok önemli bir yere sahiptir.
· Cam atıkların geri dönüşümü ile bu atıklar ham madde haline gelir ve üretim sırasında ergitilerek tekrar kullanılır.
· Cam atıkların geri kazanımı ile enerji tasarrufu sağlanır.
· Geri dönüştürülen her 1 ton cam için yaklaşık 100 litre petrol tasarrufu sağlanır.DİĞER ATIKLAR (ÇÖP)
Neler diğer atıklardır?
· Islak mendil
· İzmarit
· Çiklet
· Kürdan
· Porselen tabak ve bardak
· Süprüntüler
· Kullanılmış poşet çaylar
· Kahve filtre kâğıtları
· Kullanılmış peçete ve kâğıt havlular
· Yağlı veya yağlanmış ambalajlar
· Tuvalet kağıdı
· Islak mendil
· Ped ve bebek bezi gibi hijyen amaçlı kullanılan ürünler
· Tek kullanımlık tabak, çatal, bıçak, karıştırıcı
· Pişirme kağıt ve kapları
· Kek ve pasta altlıkları vb.
BİYOBOZUNUR ATIKLAR
Bitki ve hayvan kaynaklı atıklara "biyobozunur" adı verilir. Evlerden ve işyerlerinden toplanarak çöp alanlarına taşınan atıkların %50-60’lık kısmı biyobozunur atıklardır. Biyobozunur atıklar, doğada mikroorganizmalar yardımıyla kolayca bozunarak temel bileşenlerine ayrılır.
Neler biyobozunur atıklardır?
· Meyve ve sebze kabukları, artıkları
· Taze ot ve çim
· Çay ve kahve posaları
· Ağaç ve çiçek yaprakları
· Yumurta kabukları
· Buğday, arpa, çavdar samanı vb.
Geri kazanımının faydaları:
Biyobozunur atıkların kompostlaştırılması sonucu;
· Metan gazı emisyonu azalır
· Görüntü ve koku kirliliği oluşumu önlenir
· Organik içeriğe sahip atıklar değerlendirilmiş olur
· Atık azaltımı sağlanır
· Toprağın havalanmasını sağlar
· Bitkilerin ihtiyacı olan zamanda besin sağlar
· Topraktaki toksinleri etkisiz hale getirir
· Toprağın pH Dengesini düzenler
· Büyümeyi hızlandırır ve bitkileri güçlendirir.
ATIK ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK EŞYALAR (AEEE)
Neler AEEE’dir?
· Buzdolabı
· Soğutucular ve iklimlendirme cihazları
· Bilgisayarlar
· Televizyon ve monitörler
· Telefonlar
· Bulaşık ve çamaşır makinesi
· Elektrikli süpürge
· Tost makinesi
· Tıbbı cihazlar
· Otomatlar
· Video oyun makineleri,
· Bilişim ve telekomünikasyon tüketici elemanları kısacası içinden elektrik akımı geçen her türlü araç gereç ömrünü tamamladığında elektronik atıktır.
Neler AEEE değildir?
· Floresan lambalar
· Yazıcı toner ve kartuşları (satın aldığınız yere teslim ediniz)
Çevresel zararları
Doğada bozunması sonucu içeriğinde bulunan kurşun, kadmiyum, cıva, gibi ağır metaller açığa çıkarak çevre kirliliğini sebep olur. Doğaya karışan bu metaller besin zinciri yoluyla hayvan ve insanlara ulaşarak canlı sağlığını tehdit eder.
Geri dönüşümünün faydaları
· Çevre lisanslı işletme tesislerinde kontrollü bir söküm gerçekleştirilir
· İçeriğinde bulunan bakır, alüminyum, altın gibi değerli metallerin yanı sıra, plastik, metal gibi aksamları geri kazanılır
· Ağır metaller ve zararlı gazlar bertaraf edilir
· 1 kg demir elde etmek için 200 kg kayanın işlenmesi gerekirken, sadece 2 kg AEEE’nin işlenmesi ile aynı miktar elde edilebilir
· 1 kg altın elde etmek için 240.000.000 kg. madenin işlenmesi gerekirken, 100.000 kg AEEE’nin işlenmesi ile aynı miktar elde edilebilir
Geri dönüştürülen ürünler, beyaz eşya, otomotiv, sağlık vb. sektörde hammadde olarak kullanılmaktadır.
BİTKİSEL ATIK YAĞ
Neler bitkisel atık yağdır?
· Kullanılmış kızartmalık yağlar
· Son kullanma tarihi geçmiş katı ve sıvı yağlar.
Çevresel zararları
· Atık yağların lavaboya dökülmesi halinde lavaboya ve kanalizasyon borularının tıkanmasına neden olur
· 1 litre bitkisel atık yağ yaklaşık olarak 1 milyon litre içme suyunu kirletmektedir
· Deniz ve nehirlerde suyun yüzeyini kaplayarak hava almasını engeller ve balıkların ölümü neden olur
· Atık su arıtma tesisinin yükünü arttırır ve arıtma verimini olumsuz etkiler
Geri dönüşümünün faydaları:
· Biyodizel üretilir. Petrol tüketimi tasarrufu sağlanır
· Farklı amaçlarda yağ üretimi için kullanılır
ATIK PİL
Neler atık pildir?
Kullanım ömrünü tamamlamış piller atık piller olarak adlandırılır; çinko piller, alkali piller, telefon bataryaları vb.
Neler atık pil değildir?
Aküler pil sınıfına girmez. Kullanım ömrünü tamamlamış akülerinizi akü satış noktalarına bırakmalısınız.
Çevresel zararları
· Atık pillerin çöpe, toprağa, denize, akarsulara ve kanalizasyonlara atılması veya yakılmaları durumunda içerdikleri ağır metaller çevrenin kirlenmesine yol açmaktadır.
· Kadmiyumlu pil bir olimpik havuzun üçte birini doldurmaya yeterli 600.000 litre suyu kirletebilmektedir. Bu da yaklaşık 11 kişinin yıllık su ihtiyacına karşılık gelmektedir.
· Pil ya da bataryaların yakılarak bertaraf edilmeleri çözüm değildir. Çünkü yanma sonucunda kurşun, cıva ve kadmiyumun daha da zehirli olan oksitleri gaz halinde oluşur ve soluduğumuz havaya karışır.
Geri dönüşümünün faydaları
Özellikle nikel kadmiyum, nikel metal hidrit ve lityum iyon piller geri kazanılmaktadır. Bu tür pillerin geri kazanımından nikel, kobalt ve kadmiyum elde edilmektedir. Dünyada rezervleri oldukça azalan kobaltın atık pillerden geri kazanım yoluyla elde edildiği bilinmektedir.
TEKSTİL ATIKLARI
Neler Tekstil Atığıdır?
· Kişisel kullanıma yönelik tekstilden mamul giysiler, ayakkabılar
· Tekstil ve konfeksiyon üretiminden kaynaklı kırpıntı, parça, elyaf halindeki tüm malzemeler
· Masa örtüsü, halı, perde, nevresim, örtü, battaniye ve benzeri tüm eşyalar
Geri dönüşümünün faydaları
· Maddesel geri dönüşümü sağlanarak tekrar elyaf ve kumaş üretiminde kullanımı ile su, elektrik ve petrol tasarrufu sağlanır
· Yeniden kullanılabilir ürünler temizlenerek ihtiyaç sahiplerine ulaştırılır
ATIK FLORESAN
Kullanım süresi dolduğunda atık floresanların kırılmaması için gerekli önlemler alınarak, mümkünse ambalajında muhafaza edilmeli ve diğer atıklardan ayrı biriktirilmelidir.
Kırılması durumunda, ortamdan bir müddet uzaklaşılarak, kapalı bir ortamsa ortam havalandırılarak, etrafa yayılan zararlı cıva buharının solunması engellenir.
Floresan atıklarını I. Sınıf Atık Getirme Merkezine getirmeniz gerekmektedir.
Çevresel zararları
Kontrolsüz bir şekilde kırıldıklarında içeriğinden bulunan cıva buharının ortama yayılması ve bu zararlı buharın insanlar tarafından solunması sonucu insan sağlığını tehdit eder.
Floresan lambanın içeriğinde bulunan cıva 30 ton suyu kirletir.
ATIK İLAÇ
Son kullanma tarihi geçmiş veya kullanım ihtiyacınız olmayan ilaçlara atık ilaç denilmektedir.
Çevresel zararları
· Atık ilaçların çöpe atılması toprak kirliliğine, sokak hayvanlarının sağlığının olumsuz etkilenmesine neden olur
· Lavaboya dökülen ilaçlar arıtma tesislerinin çalışmasını olumsuz etkiler, su ve toprak kirliliğine neden olarak suda yaşayan canlıların sağlığını ve dolaylı olarak insan sağlığını olumsuz etkiler
Atık ilaçlar ne yapılmalı?
Evinizde veya iş yerinizde kullanmadığınız veya kullanım süresi dolmuş atık ilaçları ayrı biriktiriniz.
Size en yakın eczanede yer alan atık ilaç kutusuna veya atık getirme merkezine atınız.
